Manreza

Walka duchowa

Myli się ten, kto uważa, że ostateczna walka duchów o świat i człowieka rozegra się na niebie. Wszyscy zaś, zadzierając głowy do góry z ciekawości, będą mogli być postronnymi obserwatorami ścierających się dwóch obozów mocy. Przegapiliśmy tę walkę. Św. Jan wspomina o niej w Apokalipsie: „I nastąpiła walka na niebie: Michał i jego aniołowie mieli walczyć ze Smokiem. I wystąpił do walki Smok i jego aniołowie, ale nie przemógł, i już się miejsce dla nich w niebie nie znalazło. I został strącony wielki Smok, Wąż starodawny, który się zwie diabeł i szatan, zwodzący całą zamieszkałą ziemię, został strącony na ziemię, a z nim strąceni zostali jego aniołowie” (Ap 12,7-9). Walki nie widzieliśmy, ale znamy jej wynik. Archanioł Michał wraz z aniołami wiernymi Bogu zwyciężyli Smoka i jego zastępy zbuntowanych aniołów. Niestety, nie jest to koniec historii o walce dwóch obozów istot duchowych. Wąż starodawny i jego aniołowie zostali strąceni na ziemię, gdzie kontynuują swoje zadanie: zwodzą człowieka.

Jeżeli chcesz być świadkiem walki istot duchowych, nie zadzieraj głowy w górę. Walka duchów nie toczy się na niebie. Zajrzyj do swego serca – tam jest ich pole walki. To w twoim sercu i w myślach toczy się spór dobra ze złem. Nikt nie może być jedynie postronnym świadkiem tej walki, ale sam w niej bierze udział. Nikt nie jest tylko pionkiem na szachownicy, którego bezwiednie przestawiają gracze. W walce tej istotną rolę odgrywa twoja wolność, która przynależy godności osoby ludzkiej. Człowiek w każdej sytuacji posiada wewnętrzną wolność, która uzdalnia go do swobody myślenia, do podejmowania wyborów i decydowania o własnym postępowaniu – jak zauważa Viktor Frankl, psychoanalityk i więzień obozów koncentracyjnych – gdyż nie jest jedynie produktem uwarunkowań biologicznych, psychicznych czy społecznych. Człowiek nie jest też skazany na bezwzględność jakiegoś fatum, któremu odpowiada myślenie mitologiczne, niereligijne, a na które to powołują się ci, którzy uciekają od osobistej odpowiedzialności za to, co wydarza się w ich życiu.

Wreszcie okazuje się, że człowiek nie jest bezradny nawet względem działalności duchów – choć przewyższają go pod każdym względem, to mimo wszystko nie mogą za niego wybierać. Ktoś może przywołać przypadki opętań, które wskazują na totalną bezsilność opętanego. No tak, ale na początku każdego opętania jest człowiek, który wybiera w wolności to, co nie pochodzi od Boga, ktoś, kto dobrowolnie otwiera się na moce duchowe, które nie mają swojego źródła w Zmartwychwstałym. I znów wracamy do tematu dwóch światów duchowych, które są w całkowitej sprzeczności, ale też spotykają się w sercach i umysłach wszystkich ludzi. Nikt nie jest pozbawiony wpływu ducha dobrego i ducha złego, a zarazem nikt nie traci własnej autonomii na rzecz jednej ze stron (jednocześnie nie istnieje też taka autonomia, by nie podlegała wpływom z zewnątrz).

W bieżącym numerze Manrezy przyjrzymy się wczesnemu duchowemu doświadczeniu Ignacego Loyoli – doświadczeniu odczuwania działań różnych duchów na jego myśli i pragnienia. Tym numerem rozpoczynamy Rok Ignacjański z okazji 500-lecia nawrócenia św. Ignacego. Od bieżącego numeru pisma w pewien sposób będziemy towarzyszyć mu na drodze nawrócenia, partycypując w tym doświadczeniu przez coraz głębsze wchodzenie w doświadczenie rozeznawania duchowego. Proponowane ćwiczenia duchowe zamieszczone po artykułach mają na celu pomóc w lepszym odczuciu, poznaniu i wreszcie rozróżnieniu duchów, które działają w nas samych.

Marek Kruszyński SJ

(Manreza 2/2021)

Cel kształtuje postępowanie

Życie człowieka można porównać do wspinaczki po drabinie. Wspinamy się z mozołem po kolejnych szczeblach rozwoju osobistego, zawodowego, społecznego i duchowego. Jedni starają się zdobyć wykształcenie, podejmują trud podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych, z czym związana jest nadzieja na wyższą pensję, a to z kolei prowadzi do podniesienia komfortu życia. Inni angażują się w życie społeczne, którego szczytem są organizacje polityczne lub pozarządowe. Polityka jest chyba najlepszym przykładem wspinaczki po drabinie; w telewizji często widzi się ludzi najbardziej zdeterminowanych w dochodzeniu do celu, jakim jest władza – szczyt drabiny. Również w grupach religijnych nie brak osób szukających szczególnego uznania dla siebie. Będą mnożyć opowieści o cudownych rzeczach, jakie uczynił im Bóg, by w oczach innych stanąć jeszcze wyżej na szczeblach ku świętości. Wśród księży są i tacy, którym w sposobie postępowania nie jest daleko do polityków – są przecież „lepsze” i „gorsze” parafie i jakoś trzeba się wykazać, by trafić na tę lepszą. Cel, jaki człowiek uznał za najważniejszy, kształtuje jego postępowanie.

Każdy wspina się po własnej drabinie życia. Jeśli ktoś stoi już na jednym szczeblu, to opiera nogę na następnym, tym wyższym. Ale może stać się też i tak, że kiedy już wejdzie na szczyt drabiny, to okaże się, że oparł ją o niewłaściwą ścianę. Tak jest, gdy na przykład przedłoży się karierę zawodową, jakiś urząd, pasje, nad rodzinę. Pracując w szkole jako katecheta, widziałem młodych ludzi pochodzących z zamożnych rodzin, których rodzice poświęcali się karierze zawodowej, by zapewnić im wszystko, a oni z kolei oddaliby to wszystko, by rodzice poświęcili im trochę swojej uwagi. Każdy ma jakiś cel, do którego dąży, ale nie każdy zadaje sobie pytanie, czy jest to cel właściwy.

Ludzie, którzy wspięli się bardzo wysoko, ale drabinę oparli o niewłaściwą ścianę, to ci, którzy idą przed siebie z klapkami na oczach, zamknięci w sobie, zasłuchani w głos własnego rozsądku, którzy są sami sobie sterem, żeglarzem, okrętem w bezkresie ambicji, aspiracji, z coraz większym głodem wiedzy, władzy, wrażeń i doznań. Nazywają siebie realistami, czasami ludźmi praktycznymi a jeszcze rzadziej materialistami. Ich cele są namacalne, mierzalne, osiągalne… i przemijalne – człowiek uduchowiony nazwałby je ziemskimi lub przyziemnymi.

Ludzie żyjący prawdą objawioną również wspinają się po drabinie – można ją nazwać drabiną Jakubową. Drabina ta oparta jest o ziemię, a wierzchołkiem sięga nieba: „We śnie [Jakub] ujrzał drabinę opartą na ziemi, sięgającą swym wierzchołkiem nieba, oraz aniołów Bożych, którzy wchodzili w górę i schodzili na dół. (Rdz 28, 12–13). Ksiądz Krzysztof Grzywocz, odnosząc się do tych słów z Księgi Rodzaju, wskazuje na dwa porządki, które obecne są w życiu ludzkim, a które przedstawia ten sen: „Jego przestrzeń rozciąga się pomiędzy tym, co Boskie, a tym, co ziemskie i do głębi ludzkie. Drabina łączy te dwa wymiary”. Dlatego nie można oglądać oczami wiary tylko celu niebieskiego i zaniedbywać środki ludzkie, ani skupiać się na środkach ludzkich, nadając im rangę celu ostatecznego.

Pytanie o cel życia, to pytanie: Po co w ogóle człowiek żyje? Czy istnieje taki cel, który skrywa się przed naszymi oczami, którego nie można sobie wymyślić lub ustalić arbitralnie czy też gremialnie? Może należy zapytać o to aniołów Bożych, którzy schodzą i wchodzą po drabinie Jakubowej, a którymi są, w pewnym sensie, święci. Drugi numer MANREZY porusza temat celu ostatecznego i środków prowadzących do niego. Przemówi nie tylko św. Ignacy, ale też św. Augustyn i św. Tomasz z Akwinu.

Marek Kruszyński SJ

(Manreza 2/2020)

Misja pisma

Pismo poświęcone jest duchowości ignacjańskiej. Jego misją jest rozpalanie miłości do Boga oraz wzbudzenie pragnienia lepszego Mu służenia.

MANREZA:

jest drogą, którą idący zbliża się do Boga
wspiera rozwój życia duchowego
rozpala pragnienie życia bardziej zgodnego z wolą Bożą
pomaga nawiązywać przyjacielską relację z Bogiem
pomaga w dostrzeganiu, jak Bóg jest obecny w życiu, oraz jakie są zagrożenia i przeszkody duchowe.

Czasopismo pozwala czytelnikowi głębiej poznać duchowość ignacjańską:

przybliża czytelnikowi postać św. Ignacego Loyoli i jego duchowość
uczy, w jaki sposób żyć duchowością ignacjańską na co dzień
uczy rozeznawania duchowego

MANREZA to nazwa miejscowości w Hiszpanii, w której Ignacy Loyola zatrzymał się w drodze do Ziemi Świętej i pozostał przez prawie rok. Tam powstały Ćwiczenia duchowe, tam Ignacy otrzymał dzięki łasce Bożej wiele przeżyć mistycznych i wiele objawień, które ukształtowały jego duchowość. W Manrezie posługiwał ubogim i chorym i tam zrodziło się w nim pragnienie pomagania duszom. Pragnienie to stało się kamieniem węgielnym jego misji, a następnie misji całego Towarzystwa Jezusowego, które formalnie zostało zatwierdzone przez papieża Pawła III w 1540 r.

Wydawcą MANREZY jest Wydawnictwo RHETOS, którego właścicielem jest prowincja Wielkopolsko-Mazowiecka Towarzystwa Jezusowego (Jezuici).

Człowiek istotą poszukującą

Nieustanie czegoś szukamy. W tym poszukiwaniu wcale nie chodzi o jakąś zgubę, ale o to, co moglibyśmy osiągnąć lub zyskać. Przede wszystkim szukamy tego, co ma poprawić jakość naszego życia. W Internecie godzinami przeszukujemy strony, by znaleźć lepszą cenę, lepszy produkt, lepszą ofertę. Można zaryzykować stwierdzenie, że poszukiwanie leży w naturze człowieka. Już niemowlę poszukuje piersi matki, małe dziecko szuka sposobu, by uniknąć kary za przewinienie, uczeń szuka metody, jak uczyć się lepiej… Na każdym etapie życia czegoś szukamy. Szukamy rozwiązania jakiegoś problemu, świętego spokoju, porozumienia, akceptacji, sensu życia, miłości… Boga też szukamy.

Gdzie można znaleźć Boga? Jedni znajdują Go w kościele, w miejscu oznaczonym czerwoną lampką, inni w ciszy podczas rekolekcji, dlatego co jakiś czas biorą urlop, by pojechać na kolejne rekolekcyjne spotkanie. Jeszcze inni znajdują Boga w ludziach, którzy tworzą wspólnotę modlitewną lub apostolską. Lecz kościół trzeba opuścić, gdyż kościelny już nerwowo dzwoni kluczami. Rekolekcje kończą się i trzeba wrócić do domu, tak samo każde spotkanie wspólnoty dobiega końca i wszyscy się rozchodzą. Ale czy Bóg obecny jest tylko w kościele, na rekolekcjach czy we wspólnocie?

Święty Ignacy Loyola z dużą łatwością potrafił znaleźć Boga we wszystkich rzeczach; pewnie dlatego, że był mistykiem. Ja, mimo że jestem księdzem i jezuitą, nie mam takiej łatwości, jaką miał św. Ignacy, bo mistykiem nie jestem, ale kiedy świadomie podejmuję pewien wysiłek (raz mniejszy, raz większy), to z odrobiną uporu udaje mi się znaleźć Boga obecnego we wszystkich rzeczach. Bóg jest obecny nie tylko podczas mszy św. czy podczas spotkania wspólnoty, która modli się, ale obecny jest również w stworzeniu – oczywiście w różnym stopniu i w różny sposób. „Sposoby obecności Boga są różne” – jak pisze Dariusz Kowalczyk SJ w artykule Szukanie Boga w Kościele. – „Inaczej są obecne osoby Boskie nawzajem dla siebie, a inaczej Bóg jest obecny w stworzeniu. Można potem rozróżnić między obecnością Stwórcy przez moc stwarzania i utrzymywania w istnieniu, a obecnością Zbawiciela przez łaskę uświęcającą, w tym obecnością w słowie Bożym i w sprawowanych przez Kościół sakramentach”. Dlatego, jeżeli Stwórca jest obecny w całym stworzeniu, to trzeba nam eksplorować nowe „miejsca” w poszukiwaniu i znajdowaniu Tego, który Jest. Dobrze byłoby nauczyć się znajdowania Boga w całym stworzeniu – w przyrodzie, w sobie, w doświadczaniu życia, w drugim człowieku, zarówno w kościele, jak i w Kościele, bo wówczas w każdym miejscu i czasie moglibyśmy odkrywać Jego obecność.

Drogi Czytelniku, oddajemy Ci pierwszy numer kwartalnika MANREZA. Pismo jest dedykowane duchowości ignacjańskiej. Jego misją jest rozpalanie miłości do Boga, wzbudzenie pragnienia lepszego Mu służenia, wsparcie rozwoju życia duchowego oraz dostarczenie praktycznych wskazówek, jak żyć duchowością ignacjańską na co dzień. Tytuł pisma to nazwa miejscowości w Hiszpanii, w której Ignacy Loyola zatrzymał się w drodze do Ziemi Świętej i pozostał przez prawie rok. Tam powstały Ćwiczenia duchowe, tam Ignacy otrzymał dzięki łasce Bożej wiele przeżyć mistycznych i wiele objawień, które ukształtowały jego duchowość. W Manrezie posługiwał ubogim i chorym i tam zrodziło się w nim pragnienie pomagania duszom. Pragnienie to stało się kamieniem węgielnym jego misji, a następnie misji całego Towarzystwa Jezusowego, które formalnie zostało zatwierdzone przez papieża Pawła III w 1540 r.

Mamy nadzieję, że MANREZA pomoże Ci w poszukiwaniu i znajdowaniu Boga.

Marek Kruszyński SJ